Speel jij Russische roulette?

29 Sep 2020

Het verborgen gevaar van knippen in airbagcilinders

Toen ik zo'n zestien jaar geleden bij de brandweer begon, werd ons het volgende geleerd: Knip nooit in airbagcilinders en blijf buiten de impactzone van airbags, want ze kunnen dodelijk zijn. Ik nam dat destijds gewoon aan en dacht niet na over waarom en hoe ze konden doden en waarom ik er niet in mocht knippen.

Nu ik wat ouder en in sommige opzichten wijzer ben, geef ik zelf voorlichting over airbags en het werken met passieve veiligheidssystemen. Samen met onze marketingafdeling hebben we zelfs een aantal online trainingssessies over passieve veiligheidssystemen georganiseerd (binnenkort volgen er meer - houd de Holmatro Rescue World Facebookpagina in de gaten).

Ik denk dat de meeste hulpverleners op de wereld wel weten dat ze niet in airbagcilinders moeten knippen. Ze hebben dit waarschijnlijk net als ik destijds geleerd van een trainer die zei dat het niet mocht. Maar heb je je ooit afgevraagd waarom?

ONGEVALLEN MET AIRBAGCILINDERS

Laatst hoorde ik over een ongeval met airbagcilinders in Duitsland. De vrijwillige brandweer van Stadt Rahden was opgeroepen vanwege een ernstig verkeersongeval met twee auto's. De bestuurder van de eerste auto kon zichzelf bevrijden, maar de tweede zat vast in zijn auto (een Citroën C4 > 2010, zie foto) en moest worden bevrijd met hydraulische redgereedschappen.

Tijdens de technische hulpverlening werd de cilinder van een gordijnairbag door een schaar geraakt, wat een harde knal veroorzaakte. Het gevolg was dat drie hulpverleners moesten worden vervangen: ze werden ter plaatse gecontroleerd door de aanwezige arts en voor de zekerheid naar het ziekenhuis gebracht. Na het onderzoek mochten ze naar huis omdat verdere behandeling niet nodig bleek. 

Feiten:

• Het was GEEN haastige reddingssituatie: de hulpverleners waren kalm en doelbewust op de ongevalslocatie aan het werk.
• De binnenpanelen van de auto waren uiteraard zo ver mogelijk opengezet voordat het knippen begon en uitgebreid gecontroleerd op airbagcilinders. In dit geval zelfs door twee ervaren brandweerlieden, één vanaf de deur aan de passagierskant en één via de achterdeur aan diezelfde kant. Beiden bevestigden aan de gebruiker dat hij een V-knip boven de B-stijl kon maken. Aangezien in het bovenste gedeelte van de B-stijl een versteviging voor de veiligheidsgordel zat, werd besloten om daar niet te knippen.
• In dit district van Duitsland is het niet mogelijk om elektronisch een reddingskaart van het voertuig op te vragen. Ze konden dus alleen een visuele inspectie uitvoeren. Naar later bleek, is de airbagcilinder in dit type auto deels in de gordijnairbag weggewerkt (zie foto onder) en bedekt de opgevouwen airbag de cilinder. De brandweerlieden die de ruimte van binnenuit inspecteerden, konden de airbagcilinder niet zien, alleen het opgevouwen gordijn was zichtbaar.
• Met behulp van een reddingskaart hadden ze de positie van de cartridge kunnen zien, maar dit was op de ongevalslocatie niet mogelijk.

Toen de airbagcilinder werd samengeknepen of geknipt, sprong die plotseling open: een gelaste kap kwam compleet los van de cilinder en schoot als een projectiel door de auto. Eén hulpverlener in de auto had een extra helm in zijn hand om het slachtoffer te beschermen, en deze werd door het projectiel doorboord. De belangrijkste oorzaak was een defecte lasnaad op de airbagcilinder. Dit projectiel was zeer gevaarlijk voor iedereen in de auto! 

Naast dit incident heb ik enkele jaren geleden tijdens een Hands On Training (HOT)-sessie bij FDIC (Fire Department Instructors Conference) iemand in een airbagcilinder zien knippen. De operator knipte in een C-stijl zonder eerst goed op zoek te gaan naar de airbagcilinder. De cilinder ontplofte en de knal was zo'n beetje overal op het HOT-terrein te horen. Er raakte niemand gewond, maar de kans op letsel is enorm groot - kijk maar naar het geval in Duitsland.

Ik kan niet vaak genoeg benadrukken dat hoewel het bij het incident in Stadt Rahden een Citroën C4 betrof, dit met elk merk en type auto kan gebeuren. Auto-ontwerpers zijn meer gericht op de esthetische kant en zullen steeds weer creatieve - en voor ons onbekende - plekken voor airbagcilinders bedenken. Neem waar het kan de tijd om uitgebreid op zoek te gaan naar de cilinders - al werden de twee ervaren brandweerlieden alsnog door de 'verborgen' cilinder verrast. We zijn blij dat ze zo moedig waren om hun verhaal met ons te delen, zodat we ervan kunnen leren.

HET GEVAAR VAN KNIPPEN IN AIRBAGCILINDERS

Soms lijkt het alsof veel hulpverleners zich niet volledig bewust zijn van de risico's van het knippen in airbagcilinders. 

En als ik je nu eens vertel dat airbagcilinders zijn gevuld met perslucht tot 350 bar (± 5000 psi)? Zou je bereid zijn om in de fles van ademhalingsapparatuur met een vuldruk van 300 bar te knippen? Bij die eerste brandweertraining werd me ook verteld dat als de klep van zo'n fles losschiet, de fles in een raket verandert. Ik draag ze daarom alsof het baby's zijn. Dus waarom zou je zelfs maar overwegen om in zo'n 'raket' te knippen?

KNIPPEN OF KNIJPEN IN AIRBAGCILINDERS

Sommigen van ons zullen hebben ervaren dat een airbagcilinder alleen maar hard sist als je erin knipt. Anderen zullen een plopgeluid hebben gehoord. Dit hangt af van de manier van breken wanneer erin wordt geknipt. Zodra we met een schaar in een perscilinder knippen, zijn er twee mogelijkheden:

• Het mes doorboort de airbagcilinder en het gas ontsnapt onder luid gesis
  Of:
• Het mes knijpt de cilinder samen zonder die te doorboren  

Dit laatste scenario zien we vaak wanneer de automaterialen rondom de airbagcilinder iets steviger zijn en zich niet snel laten doorboren. Het metaal vormt een schild om de cilinder heen, waardoor het mogelijk wordt om hem samen te knijpen in plaats van te doorboren. Hierdoor stijgt de druk, omdat dezelfde hoeveelheid lucht in een krappere ruimte wordt geperst. Door deze drukverhoging kan de cilinder openbarsten. En als de cilinder door het samenknijpen beschadigd raakt, kan hij bij het openspringen scheuren en kunnen er scherven worden rondgeslingerd, zoals we in Duitsland zagen. 

HOE ZIT HET MET SPREIDERS EN RAMMEN?

Nu we weten dat cilinders kunnen barsten als we ze met een schaar samenknijpen, spreekt het voor zich dat dit ook met spreiders of rammen kan gebeuren. Vooral tijdens crossramming, wanneer de ram op een willekeurige plek kan worden gezet om naar de overkant te proberen te duwen. Dit kan de daklijst of de B-stijl zijn. En aangezien we weten dat bij de meeste moderne auto's de airbagcilinders voor de gordijnairbags bovenaan of dicht bij de B-stijl worden geplaatst, betekent dit een nieuwe uitdaging bij het positioneren van de rammen.

PEEL AND PEEK

Ik kan het niet vaak genoeg zeggen, en de meest gehoorde uitspraak tijdens mijn trainingen is dan ook: 'Peel and peek' (Strippen voor knippen)! Knip nooit ergens in als je niet weet wat erachter zit. Ik vergelijk het vaak met hulpverleners blinddoeken en ze vervolgens vragen om het dak van een auto te verwijderen. Het eerste wat ze zullen zeggen is: Dat kan ik niet, want ik zie niet wat ik doe. Met andere woorden: ze zien niet waar ze in knippen. 

Ditzelfde geldt voor het knippen in een auto zonder dat je weet waar zich de airbagcilinders bevinden. Het is alsof je geblinddoekt knipt en Russische roulette speelt, in de hoop dat je de airbagcilinder niet raakt.

CRASH RECOVERY SYSTEM

We werken met een Crash Recovery System om de mogelijke gevaren op te sporen voordat we aan een auto gaan werken. De Moditech-versie die we gebruiken, heeft waarschijnlijk de meest uitgebreide database van voertuigen en functies. Het is mogelijk om een dak of zijkant virtueel te verwijderen om te zien wat daarachter zit. Daarnaast heeft het programma een interactieve optie om op voorwerpen in de auto te klikken en er meer over te lezen. Ook Euro NCAP en Rescue Code hebben apps met een database van voertuigen en hun gevaren.

Hoewel deze databases vrijwel voor 99% juist zijn, blijf ik mijn advies toch herhalen: peel and peek! De apps kunnen je helpen cilinders sneller te vinden, maar ze kunnen geen 100% nauwkeurigheid beloven. 

PROCEDURE VOOR UITSCHAKELEN SYSTEEM

Voor mij persoonlijk is het heel simpel: zodra ik bij een auto aankom, volg ik de stappen voor het uitschakelen van het systeem (zie kader).

Als de situatie erom vraagt dat ik de stijlen of daklijst doorknip, begin ik met de rubberen deurlijsten eraf te trekken en kijk ik onder de dakbekleding rond de deuropening. Als de auto een gordijnairbag heeft, zou hij daar zichtbaar moeten zijn (uitzonderlijke modellen als de Tesla model X daargelaten). En vind ik een gordijn, dan is er dus ook een cilinder!

Ik knip nergens in de stijlen of daklijst voordat ik die cilinder heb gevonden. Het feit dat er een gordijn is, betekent dat hij wel ergens MOET zitten. Ik speel geen Russische roulette.

Heb je geen app om de cilinders snel te vinden, volg dan het gordijn met je handen en zoek hem op die manier. Markeer de plek en stel je collega-hulpverleners op de hoogte.

NEEM GEEN RISICO'S

Nu ik het hoe en waarom van de risico's beter begrijp, denk ik nog altijd dat 'knip niet in airbagcilinders en blijf uit de impactzone' uitstekend advies van mijn trainer is geweest. Daarnaast kijk ik zodra ik weet waar ik ga knippen altijd even achter het plastic om op verborgen gevaar te controleren. En niet alleen wat betreft airbagcilinders: ook gordelspanners of andere onderdelen kunnen schade toebrengen aan de scharen of de inzittenden in de auto. Pas dus altijd de 'peel and peek'-methode toe. Alleen dan weet je zeker dat je veilig kunt knippen.

Ik zie je feedback graag tegemoet in de commentaren.

Ronald de Zanger
Holmatro Rescue Consultant