De bevrijdingstango: Leren van reddingsoperaties in de racesport

29 May 2020

Toen ik ongeveer 15 jaar geleden bij de brandweer kwam werken, waren auto's van een heel andere kwaliteit dan tegenwoordig. De bevrijdingsmethode was nog niet zo ver ontwikkeld en de gereedschappen die we gebruikten, waren langzamer en zwaarder. Mij werd geleerd dat je bij een reddingsoperatie 'de tijd moest nemen': het beknelde slachtoffer is zeer kwetsbaar en je wilt hem of haar absoluut niet pijn doen of verwonden. Gelukkig hebben we tegenwoordig betere redgereedschappen die sneller werken en gemakkelijker te bedienen zijn, en is de tactiek zich steeds meer gaan richten op het snel uitvoeren van een bevrijdingsoperatie zodat het slachtoffer meer kans maakt op een volledig herstel.

Terwijl ik dit schrijf, besef ik echter dat slachtoffers nog steeds door veel reddingswerkers extreem voorzichtig worden behandeld. In veel gevallen zou ik ook deze aanpak hanteren, maar wat als de beknelde persoon zich in een tijdkritische situatie bevindt? Op welke manier is jouw brandweerkorps voorbereid en getraind op dergelijke gevallen? Hoe communiceer je met jouw team en andere personen bij ongevalslocaties waarbij meerdere hulpdiensten ter plaatse zijn? Welke keuzes maak je zodat het bevrijdingsproces sneller gaat?

Reddingsoperaties in de racesport

Ik heb het geluk gehad dat ik heb mogen meekijken met de medische/veiligheidsteams van de FIA en het AMR INDYCAR Safety Team. Bij beide organisaties merkte ik dat de (handmatige) bevrijding van een bekneld slachtoffer bijna altijd tijdkritisch is. Natuurlijk ligt de focus in de eerste plaats op de gezondheidstoestand van het slachtoffer, maar het is ook belangrijk te overwegen of de race moet worden stilgelegd of op een lager tempo mag doorgaan. De reddingsteams willen zo snel mogelijk werken zodat de baan kan worden vrijgemaakt en de race kan worden vervolgd. 

Toen ik een weekend mee mocht kijken met het AMR INDYCAR Safety Team op het circuit van Pocono, bespraken we verschillende scenario's en oefenden we een paar uur lang op het bepalen van de juiste aanpak bij een ongeval. Hoe moet er worden gecommuniceerd? Wat is de gezondheidstoestand van de coureur? Is handmatige bevrijding vereist of kan de coureur zichzelf bevrijden? Deze procedure wordt altijd uitgevoerd onder leiding van een arts, die als rol heeft om de toestand van de coureur te onderzoeken en de bevrijdingsmethode te bepalen. 

Als er wordt gekozen voor handmatige bevrijding, hebben alle teamleden hun eigen rol. Ze werken zo snel mogelijk, maar gaan tegelijkertijd zo voorzichtig mogelijk om met het slachtoffer. De veiligheidsteams op het circuit zijn goed getraind en gediplomeerd om hun taak te kunnen uitvoeren. 

De eerste keer dat ik een veiligheidsteam een handmatige bevrijding zag uitvoeren, leek het net alsof zes mensen een ingewikkelde versie van de tango deden. Alle teamleden hadden hun eigen positie rondom de raceauto en hun eigen specifieke taak. Toen ze de coureur uit de raceauto haalden, liepen hun handelingen helemaal synchroon, alsof ze bewogen op een melodie die de danspassen van deze bevrijdingstango aangaf.

Reddingsoperaties bij de brandweer

We gaan weer even terug naar de brandweer. Met alles wat ik heb geleerd van ons partnerschap met de FIA in mijn achterhoofd, begon ik met een frisse blik te kijken naar de manier waarop we bij de brandweer dingen aanpakken. Wat als we een aantal methodes kunnen verbeteren zodat ook wij 'de melodie van de bevrijdingstango' kunnen horen? 

We hebben allemaal jarenlang de Team Approach gehanteerd. En naar mijn mening is dit nog steeds een actueel en geschikt werkproces dat ons door alle stappen leidt van het reddingsproces bij een ongevalsscenario. Als we echter kijken naar communicatie en de verschillende scenario's die we kunnen tegenkomen, dan kunnen we zeker overwegen om een aantal stappen optioneel te maken. Of misschien nog beter, dat we een paar stappen toevoegen zodat we onze eigen dans creëren.

Ik zal twee voorbeelden aandragen als stof tot nadenken voor als we toevoegingen aan de Team Approach gaan bespreken.

Voorbeeld 1: Communicatie - SAMURAI LASER 

Onze vrienden bij ATACC in het Verenigd Koninkrijk hebben een paar jaar geleden het acroniem SAMURAI LASER bedacht.
Dit staat voor:

Dit acroniem helpt om de methode, snelheid en route van de bevrijding te bepalen. Maar bovenal helpt het je te communiceren in situaties waarbij meerdere hulpdiensten betrokken zijn. Als iedereen op de hoogte is van de gekozen aanpak is het veel makkelijker om de volgende stappen te bepalen en is iedereen beter voorbereid. Een acroniem als SAMURAI LASER zou een mooie toevoeging op de Team Approach zijn om de communicatie te verbeteren.

Voorbeeld 2: Stabilisatie – De opties afwegen

De volgende stap na de Team Approach, zodra de ongevalslocatie is beoordeeld, is het stabiliseren van het voertuig. Laten we even inzoomen op de opties die we hierbij hebben. Stel, we zijn gearriveerd op een ongevalslocatie waarbij de chauffeur gewond is maar niet bekneld, en de arts heeft bepaald dat hij zichzelf kan bevrijden (Self; Urgent; Side). Is het dan wel nodig om het voertuig te stabiliseren?

Of stel, de deur klemt en we willen hem verwijderen zodat het slachtoffer zelf uit het voertuig kan komen (Assisted; Urgent; Side). Is het dan nodig dat het voertuig volledig wordt gestabiliseerd? Is het wel nodig om het glas te verwijderen? Zoals we in onze vorige blog schreven, is glasmanagement meer dan het breken van glas. 

Stabiliseren moet altijd worden overwogen en ik kies er zelf altijd als eerste voor om de wielen te blokkeren om ongewenste beweging van de auto te voorkomen. Maar het volledig stabiliseren van een voertuig kost tijd. Tijd die we ook kunnen gebruiken om voor het slachtoffer te zorgen. Natuurlijk moet je keggen en blokken plaatsen als je een stevige ondergrond nodig hebt om je hydraulische gereedschap te kunnen inzetten. Maar aan de andere kant kun je jezelf afvragen: is volledige stabiliteit echt nodig of kunnen we volstaan met gedeeltelijke stabiliteit, zodat we de reddingsoperatie nog steeds kunnen uitvoeren en het slachtoffer sneller kunnen bevrijden?

Van veiligheid op het circuit naar veiligheid in het verkeer

Ik vond het fascinerend om de gecoördineerde danspassen van het veiligheidsteam op het racecircuit te zien, vooral toen een slachtoffer werd bevrijd uit een raceauto met een open cockpit. De reden waarom het gebeurt, is natuurlijk minder fraai. Het feit dat de focus hier ligt op een medisch georiënteerde bevrijding en dat er gebrek is aan tijd, noodzaak en ruimte voor voertuigstabilisatie heeft mij doen inzien dat we bij de brandweer ook een open discussie kunnen voeren over de vraag of stabilisatie van het voertuig nodig is, en zo ja, in welke mate.

Het spreekt uiteraard voor zich dat als een voertuig op zijn kant of zijn dak ligt en tijdens de bevrijdingsoperatie hoogstwaarschijnlijk gaat bewegen of wegrollen, we eerst moeten stabiliseren. De veiligheid van onze hulpverleners en het slachtoffer komt altijd op de eerste plaats! Maar wanneer ik trainingen geef aan mijn eigen brandweerkorps of aan klanten in andere landen, bespreek ik graag ieders standpunt over stabilisatie, tijdmanagement en communicatie op basis van wat ik heb geleerd van reddingsoperaties in de racesport.

De twee voorbeelden die ik heb gegeven – een acroniem om de communicatie op de ongevalslocatie te verbeteren en het overwegen van volledige of gedeeltelijke stabiliteit – zijn zoals ik zei stof tot nadenken; bedoeld om je aan te moedigen om te ontdekken hoe je je prestaties kunt aanvullen of verbeteren. 
Vragen die je jezelf kunt stellen: Welke methode gebruik ik om de stappen van het bevrijdingsplan te communiceren? Gebruik ik een acroniem of een nog snellere, opvallende term die ervoor zorgt dat alle hulpverleners op één lijn zitten en weten wat ze moeten doen? Overweegt mijn team verschillende opties wat betreft het stabiliseren van een voertuig op een ongevalslocatie? Heb ik bepaalde stappen in de Team Approach aangepast of nieuwe stappen toegevoegd?

Ik zie je ideeën graag tegemoet in de commentaren!

Ronald de Zanger
Holmatro Rescue Consultant